კვერცხუჯრედის დონაცია არის პროცესი, როდესაც ერთი ქალის კვერცხუჯრედები გამოიყენება მეორე ქალის დასაორსულებლად. ეს სამედიცინო პროცედურა ეხმარება იმ წყვილებს, რომლებსაც სხვადასხვა მიზეზის გამო არ შეუძლიათ საკუთარი კვერცხუჯრედების გამოყენება ორსულობისთვის. დონორის კვერცხუჯრედები განაყოფიერდება ლაბორატორიაში და შემდეგ ემბრიონი გადაიტანება მიმღები ქალის საშვილოსნოში.
თანამედროვე სამედიცინო ტექნოლოგიების წყალობით, კვერცხუჯრედის დონაციის პროგრამები გახდა საიმედო საშუალება ოჯახის შექმნისთვის იმ ადამიანებისთვის, რომლებსაც ბუნებრივი გზით ეს არ შეუძლიათ.
კვერცხუჯრედის დონაციის პირველი წარმატებული შემთხვევა დაფიქსირდა 1984 წელს ავსტრალიაში. მას შემდეგ პროცედურა განვითარდა როგორც ტექნიკურად, ასევე კლინიკური პრაქტიკის თვალსაზრისით. თავდაპირველად ფოკუსი იყო ახალი კვერცხუჯრედების გამოყენებაზე, თუმცა შემდგომში განვითარდა კვერცხუჯრედების კრიოპრეზერვაციის (გაყინვის) მეთოდებიც, რამაც მნიშვნელოვნად გააფართოვა ამ ტექნოლოგიის გამოყენების შესაძლებლობები.
დღესდღეობით, კვერცხუჯრედის დონაცია არის ფართოდ გავრცელებული პრაქტიკა, რომელსაც იყენებენ მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში, თუმცა კანონმდებლობა და რეგულაციები განსხვავდება ქვეყნების მიხედვით.
როდის არის კვერცხუჯრედის დონაცია საჭირო
არსებობს რამდენიმე მიზეზი, რის გამოც წყვილს შეიძლება დასჭირდეს კვერცხუჯრედის დონაცია:
საკვერცხეების პრობლემები
ზოგიერთ ქალს შეიძლება ჰქონდეს საკვერცხეების განვითარების პრობლემები ან საერთოდ არ ჰქონდეს საკვერცხეები. ასეთი მდგომარეობა შეიძლება იყოს დაბადებიდან ან განვითარდეს სხვადასხვა სამედიცინო მიზეზის გამო.
ნაადრევი მენოპაუზა
ნაადრევი მენოპაუზის დროს ქალის საკვერცხეები წყვეტენ ფუნქციონირებას 40 წლის ასაკამდე. ეს იწვევს კვერცხუჯრედების წარმოების შეწყვეტას და ბუნებრივი გზით დაორსულება შეუძლებელი ხდება.
ასაკი
ქალის ასაკის მატებასთან ერთად კვერცხუჯრედების რაოდენობა და ხარისხი მცირდება. 35 წლის შემდეგ ეს პროცესი უფრო სწრაფად მიმდინარეობს. ბევრი ქალი, რომელიც გვიან იწყებს ოჯახის დაგეგმვას, შეიძლება აღმოაჩინოს, რომ მისი კვერცხუჯრედები აღარ არის საკმარისად ხარისხიანი ორსულობისთვის.
გენეტიკური პრობლემები
თუ ქალს აქვს სერიოზული გენეტიკური დაავადება, რომელიც შეიძლება გადაეცეს შვილს, კვერცხუჯრედის დონაცია არის გზა ჯანმრთელი ბავშვის გაჩენისთვის.
წარუმატებელი ინ ვიტრო განაყოფიერება
თუ წყვილმა რამდენჯერმე სცადა ინ ვიტრო განაყოფიერება და წარუმატებელი იყო კვერცხუჯრედების ცუდი ხარისხის გამო, კვერცხუჯრედის დონაცია შეიძლება იყოს გამოსავალი.
ონკოლოგიური მკურნალობის შემდეგ
ქიმიოთერაპიამ და სხივურმა თერაპიამ შეიძლება დააზიანოს საკვერცხეები და გამოიწვიოს უნაყოფობა. ასეთ შემთხვევაში, კვერცხუჯრედის დონაცია იძლევა ორსულობის შესაძლებლობას.
კვერცხუჯრედის დონაციის პროცესი
კვერცხუჯრედის დონაციის პროცესი მოიცავს რამდენიმე ეტაპს:
დონორის შერჩევა და შემოწმება
კვერცხუჯრედის დონორი, როგორც წესი, არის 21-30 წლის ჯანმრთელი ქალი. დონორების შერჩევა ხდება საფუძვლიანი სამედიცინო და ფსიქოლოგიური შემოწმების შემდეგ.
სამედიცინო შემოწმება მოიცავს:
- ზოგად სამედიცინო გამოკვლევას
- ინფექციური დაავადებების ტესტები (აივ, ჰეპატიტი, სიფილისი და სხვა)
- გენეტიკური ტესტირება
- გინეკოლოგიური გამოკვლევა
დონორები ასევე გადიან ფსიქოლოგიურ შეფასებას, რათა დარწმუნდნენ, რომ ისინი ემოციურად მზად არიან პროცესისთვის და კარგად ესმით პასუხისმგებლობა.
საკვერცხეების სტიმულაცია
დონორი იღებს ჰორმონალურ მედიკამენტებს, რომლებიც ასტიმულირებს მის საკვერცხეებს რამდენიმე კვერცხუჯრედის ერთდროულად მომწიფებისთვის. ჩვეულებრივი ციკლის დროს, საკვერცხეები აწარმოებენ მხოლოდ ერთ კვერცხუჯრედს თვეში, მაგრამ სტიმულაციის შემდეგ შესაძლებელია 10-15 კვერცხუჯრედის მიღება.
ჰორმონალური სტიმულაციის პერიოდში დონორი რეგულარულად ახდენს კლინიკის მონახულებას, სადაც ექიმები აკონტროლებენ ფოლიკულების ზრდას ულტრაბგერის საშუალებით და ამოწმებენ ჰორმონების დონეს სისხლში.
კვერცხუჯრედების შეგროვება
როდესაც კვერცხუჯრედები საკმარისად მომწიფდება (ჩვეულებრივ 10-14 დღის შემდეგ სტიმულაციის დაწყებიდან), ხდება მათი შეგროვება. ეს პროცედურა ტარდება სედაციის (დაძინების) ქვეშ და გრძელდება დაახლოებით 20-30 წუთი.
ექიმი იყენებს სპეციალურ ნემსს, რომელიც შეჰყავს საშოს გავლით და ულტრაბგერის კონტროლის ქვეშ აგროვებს კვერცხუჯრედებს საკვერცხეებიდან. ეს პროცედურა არის მინიმალურად ინვაზიური და არ საჭიროებს საავადმყოფოში დარჩენას – დონორი იმავე დღეს ბრუნდება სახლში.
განაყოფიერება და ემბრიონის გადატანა
შეგროვილი კვერცხუჯრედები განაყოფიერდება ლაბორატორიაში ან პარტნიორის სპერმით, ან დონორის სპერმით, იმის მიხედვით, თუ რა არის საჭირო. განაყოფიერება ხდება ინ ვიტრო განაყოფიერების (IVF) მეთოდით.
განაყოფიერებიდან 3-5 დღის შემდეგ, როდესაც ემბრიონი საკმარისად განვითარდება, ხდება მისი გადატანა მიმღები ქალის საშვილოსნოში. ეს პროცედურა არის მარტივი, უმტკივნეულო და არ საჭიროებს ანესთეზიას.
ალტერნატიულად, ემბრიონები შეიძლება გაყინული იქნას და შენახული მომავალი გამოყენებისთვის.
კვერცხუჯრედის დონაციის წარმატების მაჩვენებლები
კვერცხუჯრედის დონაციის პროგრამები გამოირჩევა წარმატების მაღალი მაჩვენებლებით. თანამედროვე სტატისტიკით, წარმატებული ორსულობის შანსი დონორის კვერცხუჯრედების გამოყენებით არის დაახლოებით 60-70%, რაც მნიშვნელოვნად აღემატება ჩვეულებრივი ინ ვიტრო განაყოფიერების მაჩვენებლებს.
წარმატების მაღალი მაჩვენებელი აიხსნება იმით, რომ დონორები არიან ახალგაზრდა, ჯანმრთელი ქალები, რომელთა კვერცხუჯრედები მაღალი ხარისხისაა. კვერცხუჯრედის ხარისხი არის ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორი, რომელიც განსაზღვრავს ინ ვიტრო განაყოფიერების წარმატებას.
კვერცხუჯრედის დონაციის იურიდიული ასპექტები
საქართველოში კვერცხუჯრედის დონაცია რეგულირდება კანონმდებლობით და არსებობს სპეციალური რეპროდუქციული კლინიკები, რომლებიც ახორციელებენ ამ პროცედურას.
მნიშვნელოვანია, რომ ყველა მხარემ – დონორმა, მიმღებმა წყვილმა და კლინიკამ – ხელი მოაწეროს შესაბამის სამართლებრივ დოკუმენტებს, რომლებიც არეგულირებს მათ უფლებებსა და პასუხისმგებლობებს.
სუროგაცია და კვერცხუჯრედის დონაცია
ზოგიერთ შემთხვევაში, კვერცხუჯრედის დონაცია შეიძლება გამოყენებულ იქნას სუროგაციასთან ერთად. ეს ხდება მაშინ, როდესაც ქალს არ შეუძლია საკუთარი კვერცხუჯრედების გამოყენება და არც ორსულობის გამოტარება.
სუროგაცია არის პროცესი, როდესაც ქალი (სუროგატი დედა) ატარებს და აჩენს ბავშვს სხვა წყვილისთვის. როდესაც სუროგაცია კომბინირდება კვერცხუჯრედის დონაციასთან, ემბრიონი შექმნილია დონორის კვერცხუჯრედით და ბიოლოგიური მამის სპერმით, შემდეგ კი გადაიტანება სუროგატი დედის საშვილოსნოში.
კვერცხუჯრედის დონაცია არის მნიშვნელოვანი სამედიცინო პროცედურა, რომელიც საშუალებას აძლევს იმ წყვილებს, რომლებსაც არ შეუძლიათ საკუთარი კვერცხუჯრედების გამოყენება, გახდნენ მშობლები. თანამედროვე ტექნოლოგიების წყალობით, ეს პროცედურა არის უსაფრთხო და წარმატებული.
თუ განიხილავთ კვერცხუჯრედის დონაციას, მნიშვნელოვანია გქონდეთ სრული ინფორმაცია სამედიცინო, იურიდიული და ფსიქოლოგიური ასპექტების შესახებ. სპეციალისტებთან კონსულტაცია დაგეხმარებათ მიიღოთ ინფორმირებული გადაწყვეტილება და ეს პროცესი წარმატებით გაიაროთ.